Piotr Migdał, moc.liamg|ladgimp#moc.liamg|ladgimp
absolwent K MISMaP UW: fiz + mat,
doktorant z teoretycznej optyki kwantowej w ICFO w Barcelonie
Marcin Kotowski, moc.liamg|1ikswotok.nicram#moc.liamg|1ikswotok.nicram
student V roku K MISMaP UW: mat + fizyka + inf

Wstęp

Niniejszy tekst ma pomóc w rozwoju naukowym studenta etapu licencjackiego lub magisterskiego. Pisany jest pod nauki ścisłe, acz większość porad wydaje się być ogólniejsza. Tekst raczej dla osób, które celują w karierę naukową.

Część może brzmieć jak “mądre rady starego zgreda”. Niemniej, chcieliśmy uniknąć jakiegokolwiek pouczania, a skupić się na sprawach, które nie są oczywiste z perspektywy studenta. Nie spodziewaj się odkryć - do większości spraw sam(a) wcześniej czy później dojdziesz; w każdym razie - lepiej zostawić sobie pole do eksploracji nowych błędów, stare pozostawiając poprzednikom. :)

Część właściwa

Przedmioty i oceny

Oceny nie są najważniejsze (tj. namawiamy nie do olewactwa, co raczej niepoświęcania innych projektów czy pasji dla 0,5 stopnia), ale… pilnuj średniej do różnych stypendiów (np. do Stypendium Ministra, 1300zł/miesiąc, ścisłym warunkiem koniecznym jest średnia >= 4,50)
Nie bój się szukać potencjalnie wartościowych przedmiotów wśród nieobowiązkowych, a także na innych wydziałach czy uczelniach. Podobnie, nie bój się brać przedmiotów z wyższych lat (to, że przedmiot jest na III roku, nie zawsze oznacza, że jest za trudny dla kogoś z II czy nawet I)
Egzamin to taka patologiczna sytuacja, w której osoba wiedząca zadaje pytania tej, która nie wie (Lepiej zapytać i zostać idiotą przez najbliższe 2 minuty niż nie zapytać i zostać idiotą na całe życie.) Na polskie: pytaj, pytaj, pytaj!

Projekty naukowe

Cenne, z wielu przyczyn, są zarówno takie, gdzie robi się projekt pod opieką pracownika naukowego (ew. starszego studenta [6]), jak i takie, w których projekt jest własnego autorstwa (acz to drugie jest znacznie cięższe, i pod względem wyboru dobrego tematu, i przez brak wsparcia, zarazem merytorycznego, jak i motywacyjnego).
Jak dołapać pracownika, u którego mógłbyś coś robić? Pomailuj, popytaj wykładowców, zapytaj, czym zajmują się naukowo i czy nie mają jakiegoś projektu dla studenta.
Projekty są wartościowe, bo:
- Pozwalają na rozwój umiejętności rzeczywiście potrzebnych w nauce (to co innego, niż kurs z góry założonego materiału, odtwórcze zadania czy szybkie zrywy a’la olimpiady przedmiotowe): dogłębne zapoznanie się z zagadnieniem, zadawanie pytań badawczych, pisanie raportu lub publikacji itd.
- Dają szanse na pozyskanie kontaktów, poznanie nowych dziedzin, dowiedzenie się, jak działa nauka i (być może) publikację naukową.
- Są źródłem satysfakcji (tyczy się nie tylko projektów naukowych, ale praktycznie jakichkolwiek) - fajnie jest robić coś nowego i mieć poczucie, że coś się rozwija.
- Nie ma czegoś takiego, jak bycie studentem za młodym na projekt naukowy. Lepiej zacząć od pierwszego roku prostym projektem numerycznym, niż czekać kilka lat na nie wiadomo jak zaawansowany.
- W przypadku projektów własnych - nie bój się, że jest niepoważny [13], zaś wystrzegaj się stricte odtwórczych (tj. robienie tego co ktoś zrobił, tylko że gorzej).
- Warto przeglądać listy prac zaakceptowanych na konferencjach z Twojej dziedziny, nowe prace na arXiv-ie itp. - być może zaciekawią Cię tam jakieś problemy otwarte.

Koła (naukowe i nie tylko)

Koła:
- Stwarzają okazje do pogłębienia wiedzy, rozwoju zdolności (zwłaszcza: organizatorskich i prezentowania) oraz wymiany informacji (konferencje, staże, stypendia, dodatkowe przedmioty).
- Pozwalają uzyskać dofinansowanie albo inne wsparcie uczelni (np. salę, sprzęt) na różne projekty.
- Aktywność w zarządzie pozwala rozwijać szereg zdolości, choć nienaukowych, to przydatnych (też: w późniejszym prowadzeniu grupy badawczej).
- Możesz też zabrać się za organizację konferencji studenckiej (dużo pracy, ale cenne doświadczenie) [8].
Nie ma koła naukowego zajmującego się tym, co cię interesuje? Rozwiń działalność istniejącego lub skrzyknij kilka osób i załóż własne. Albo stwórz chociaż nieformalną grupę (seminarium, "study group", na którym będziecie razem uczyć się wybranych tematów, próbować dogłębnie rozgryźć to, czego nie rozumiecie itd. (motywujące i twórcze środowisko jest tak samo ważne, jak dobry poziom przedmiotów czy profesorów; od zdolnych kolegów/koleżanek można się bardzo wiele nauczyć)

Konferencje studenckie

Warto brać udział już od pierwszego roku (nie ma się co krępować, że się wszystkiego nie zrozumie).
Jak tylko się da, starać się coś wygłosić (w konferencjach część merytoryczna to tylko jeden askpekt - równie ważne jest ćwiczenie samej sztuki prezentacji [9]).
Można zobaczyć, czym zajmują się rówieśnicy z twojej dziedziny z całej Polski…
…a także się z nimi zintegrować :).

Szkoły letnie

Warto brać udział.
To, że się mało wie o danej dziedzinie jest najlepszym argumentem, by na nią pojechać. Gdy już będziesz wiedział(a) zbyt dużo, możesz się nudzić.

Konferencje "poważne"

Raczej przygoda na dalsze lata studiów (wprawdzie nikt nie oczekuje tam twojego udziału, jako nawet-nie-doktoranta, ale warto).
O ile ciężko dostać własne wystąpienie, dość prosto dostać się z plakatem prezentujący wynik twojej pracy naukowej (zakładamy, że masz jakiś; nie musi być nawet szczególnie mocny).
Można zobaczyć, jakie są aktualne ważne tematy i nawiązać kontakty.

Dofinansowanie na konferencje i szkoly letnie

Opiekun naukowy / profesor, z którym współpracujesz
Dziekan lub dyrektor instytutu
Rektor (może wymagać wniosku z opinią powyższych)
Zwrócić się do organizatorów. Często, nawet jeśli nie piszą o tym na stronie, potrafią dać sporą zniżkę studentom (albo nawet zwolnić ich z opłat).

Staże i praktyki badawcze

Szukaj, pytaj [5].
Deadline’y nieraz są wcześnie - np. na wakacyjny staż badawczy w grudniu.
Aplikuj na wiele staży na raz (zwykle ciężko ocenić, jakie masz szanse dostania się), lepiej później mieć z czego wybierać
Nie wybrzydzaj - staż to nie cyrograf. Pojedziesz, zobaczysz i przekonasz się, czy “to jest to”. Zwłaszcza, że staż to szansa poznania nowej dziedziny, nowych podejść oraz kontaktów.
Koniecznie załączaj referencje (nawet jeśli piszą, że są “opcjonalne”), najlepiej jak najbardziej znanych profesorów (najlepiej szefów Twoich projektów, choć możesz też podejść do wykładowcy).
Formalne wymagania są różnie traktowane - nigdy nie wiesz, które są przestrzegane ściśle, a które to tylko sugestia organizatorów. Tym samym nie bój się aplikować, jeśli niektórych nie spełniasz (np. jesteś na niższym/wyższym roku, masz niższą średnią, …).

Doktorat

Nie traktuj doktoratu na własnej uczelni jako domyślnego rozwiązania (mimo, że tak często się robi w Polsce, jest to bardzo odległe od standardów z dobrych zagranicznych uczelni); jeśli myślisz, że najlepsza grupa z danej dziedziny jest na twojej uczelni, to najpewniej artefakt twojego wąskiego horyzontu.
Nie przejmuj się ogólnym rankingiem uczelni - istotne jest za to, czy w Twojej dziedzinie jest dobra grupa (sam jeden dobry profesor z dokładnie twojej działki to może być mało).
Zainteresuj się sprawą odpowiednio wcześnie. Chcesz w końcu trafić do właściwego człowieka na właściwy temat. Pamiętaj, że osobiste znajomości bardzo ułatwiają aplikacje (przy porównywalnych CV kandydat osobiście znany profesorowi jest znacznie preferowany).
Śledź deadline’y aplikacji: samą aplikacją do USA i na niektóre uczelnie w UK trzeba się zainteresować 1-1.5 roku wcześniej.
Na niektóre zagraniczne wystarczy mieć polski licencjat!
Koniecznie zajrzyj na stronę Gdzie robić doktorat? i tu [10].

Ogólna aktywność

Nie oczekuj, że dostaniesz wszystko na tacy. Rozglądaj się za okazjami i twórz je.
O ile ciężko walczyć z systemem, całkiem prosto zebrać się na podkopy, tj. aktywność oddolną. Nieraz nie potrzeba pieniędzy albo jakoś się znajdą. Zamiast marudzić, że uczelnia/system edukacji/świat jest zły, bo czegoś nie robi, lepiej wziąć sprawy we własne ręce. (Walka z systemem może skończyć się tym, że cię zdepcze…. i to z tego powodu, ze nawet cię nie zauważy.)
Na nic nie jest za wcześnie: konferencje, staże, własną aktywność; nie wychodź z (nieraz błędnego) założenia, że starsi są mądrzejsi.
Mało rzeczy tak rozwija i daje tyle motywacji, co uczenie młodych zdolnych - np. z Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci [11] czy Wakacyjnych Warsztatów Wielodyscyplinarnych [12].
Może z projektem informatycznym możesz wejść do Internetu, może twój pomysł da się przekuć w firmę?
Doktorat to nie jedyna forma rozwoju społeczeństwa.
Nie prostytuuj się - to znaczy nie jedź na konferencję/nie odwalaj referatu/nie rób czegoś dla kogoś itd. tylko dlatego, że promotor kazał/koledzy namówili/będzie z tego wpis w CV itd. Robienie rzeczy, które cię nie interesują, to strata czasu. I, co znacznie groźniejsze, podkopywania dołka pod własną motywacją i pasją (sprawami znacznie cenniejszymi niż szybki wzbogacenie CV).

Nie ulegaj złudzeniu, że z robieniem różnych rzeczy (staże, konferencje, własne projekty itd.) można poczekać, bo studia są długie; studia są tak naprawdę bardzo krótkie i warto zacząć na serio zajmować się nauką już od I roku

I jeszcze jedno:
Who Dares Wins!